Wtorek: Fortyfikacje Nadbiebrzańskie.
Trasa: Jagłowo - Gliniski - Białobrzegi -Kolnica - Podcisówek - Krasnybór - Lipsk - Stara Kamienna - Trzyrzeczki - Domuraty - Horodnianka - Sztabin - Jagłowo ( 151km )
Jagłowo - Gliniski - 22km
Gliniski-Kolnica - 10km
Kolnica-Podcisówek- 16km
Podcisówek-Krasnybór - 11km
Krasnybór-Lipsk - 16km
Lipsk-Stara Kamienna - 15km
Stara Kamienna-Trzyrzeczki - 10km
Trzyrzeczki -Domuraty - 8km
Domuraty- Horodnianka - 3km
Horodnianka - Sztabin - 4km
Sztabin-Jagłowo - 16km
Proponujemy Państwu wtorek przeznaczyć na poznanie militarnej przeszłości Doliny Biebrzy. Teren ten obfitujący w bagna, zawsze stwarzał naturalną przeszkodę wykorzystywaną militarnie już w średniowieczu. Nad Biebrzą można zaobserwować wiele pozostałości po grodach wczesnośredniowiecznych. W tej chwili są to tylko pagórki, przykładem jest Pobojna Góra w okolicy wsi Czarniewo (koniecznie do zwiedzenia podczas spływu Biebrzą). Z fortyfikacji, które dotrwały do naszych czasów należy wymienić zamek w Tykocinie. Stanowił on stadninę dla ponad kilku tysięcy koni wojsk litewskich i polskich oraz wielką zbrojownię. Należy tu wspomnieć, iż przez wiele wieków Biebrza wraz z wpadającą do niej niedaleko Jagłowa Brzozówką stanowiły granice między Rusią, Mazowszem, a Wielkim Księstwem Litewskim.
Na większą skalę tereny te postanowił wojskowo wykorzystać dopiero Napoleon Bonaparte planując budowę twierdzy na linii Grodno - Warszawa. Plany te zrealizował jednak Car Rosji Aleksander II budując Twierdzę Osowiec (do obejrzenia oddzielnie).
Umocnienia które proponujemy dziś zwiedzić może nie są tak wzniosłe jak Osowiec, są młodsze ale równie pięknie położone.Często bedą też towarzyszyć na tym szlaku liczne zabytki architektoniczne oraz przyrodniczo-krajoznawcze.
Pierwsze z nich to schrony bojowe Samodzielnej Grupy Operacyjnej Narew na linii obrony z września 1939 roku - Biebrza - Netta. Świadczą one o wysokim kunszcie inżynieryjnym wojsk polskich w okresie międzywojennym.Niestety nie brały one czynnie udziału w obronie Polski września 1939.
Druga część wycieczki to umocnienia Sowieckie tzw. Linii Mołotowa.
Wyjeżdzając z Jagłowa należy kierować do Augustowa. W miejscowości Promiski na ostrym zakręcie należy zjechać z drogi asfaltowej na wprost. Po przejechaniu kilkunastu metrów zaczną być widoczne w oddali pierwsze umocnienia. Stanowią one 3 bunkry ciężkie rozpościerające się wzdłuż rzeki Netty w kierunku miejscowości Bór. Stoją one na prywatnych gruntach, ale można je zwiedzić. Podróżując dalej główną droga dojeżdza się do molenny i przylegającego do niej cmentarzyka staroobrzędowców we wsi Gabowe Grądy. Molenna Staroobrzędowców w Gabowych Grądach.
W dni powszednie jest ona zamknięta. Jedynie otwierana na liturgię. Jest to ortodoksyjny odłam prawosławia (starowierzy bezpopowi). Posiadają oni dziwne wierzenia (m in. uważają że ziemia jest płaska, wspólna spowiedź). Przybyli tutaj spod Góry Kalwarii, gdzie schronili się przed prześladowaniami carskimi. Po prośbie można skorzystać wśród mieszkańców z sauny -ruskiej bani.
Powracając na główną drogę należy dalej kontynuować wędrówkę w kierunku Augustowa. Tuż przed miejscowością Białobrzegi należy skręcić w lewo w kierunku Glinisek. W samej miejscowości, po prawej stronie, znajdują się dwa schrony bojowe z 1939 roku. Noszą one nieliczne slady walki, gdyż beton służący do ich budowy nie zdążył zastygnąć. Zachowane są w dość dobrym stanie, a miejscowi gospodarze chronią je przed "złomiarzami." W oddali rysuje się dolina rzeki Netty wraz z włókami (łąkami kośnymi). Powracając do głównej drogi, wjeżdzając do Białobrzeg należy skręcić w prawo w kierunku Białegostoku. Po 5 km docieramy do wsi Kolnica. Historycznie wieś ta powstała z połączenia 5 mniejszych wioseczek. Po prawej stronie w oddali widać jezioro Kolno, nazwa pochodzi od jaćwieskiego słowa kal ( muł, błoto). Dawniej piękne jezioro, niestety z powodu pozyskiwania łąk do byłego pobliskiego PGRu obniżono znacząco poziom wód, co spowodowało zakrzewienie i gwałtowną eutrofizację. W tej chwili jezioro stanowi rezerwat ścisły - miejsce lęgowe łabędzia niemego. Okolica słynie z leczniczych borowin. Pobliski PGR powstał w miejscu byłego folwarku.Z zabudowań do dnia dzisiejszego pozostały tylko pofolwarczne zabytkowe stodoły z XVIII w. Nad całą Kolnicą góruje kościół p.w. św. Maksymiliana Marii Kolbe. Pomimo tego parafia korzysta z cmentarza znajdującego się w Studzienicznej, odległej o 15 km (historyczny Klucz Szczeberski). W tym miejscu chcemy zaznaczyć, iż z pobliskich Rzepiski został przetransportowany dom znajdujący się na naszej posesji.
Jadąc dalej dojeżdżamy do miejscowości Podcisówek. Na wzgórzu po prawej stronie stoi okazały dworek. To stąd zarządzał Rzeczpospolitą Sztabińską reformator hrabia Karol Brzostowski. Tutaj też znajdował się pierwszy na terenie Polski telegraf łączący Podcisówek z pobliską Hutą. Niestety, w tej chwili dworek ów pozostaje w rękach prywatnych i nie ma możliwości zwiedzania. Kilka metrów za pałacykiem znajduje sie skrzyżowanie. Można skręcając w prawo przez wieś Hutę i Sosnowo wrócić do Jagłowa. Skręcając w lewo kierujemy sie do miejscowości Kransybór. W samym Krasnymborze warto zwiedzić poklasztorny kościół - najstarszy na Suwalszczyźnie oraz na pobliskim cmentarzu nagrobek Wiktorii Rymaszewskiej- ukochanej hrabiego Karola Brzostowskiego.
Bezpośrednio z Krasnegoboru kierujemy się do miejscowości Lipsk. Po drodze po prawej stronie znajdują się rozległe, unikalne i nieznane w Polsce ekosystemy otwartych turzycowisk i mechowisk, karłowatych lasów bagiennych i zbiorowisk żurawin na torfowiskach wysokich. Planując tym szlakiem wyprawę, warto zarezerwować czas i zboczyć w w/w ekosystemy. Tam można się poruszać wyłącznie pieszo i w butach gumowych. W samym Lipsku i bliskich okolicach znajdują sie liczne schrony bojowe oraz umocnienia. Oprócz umocnień warto odwiedzić Muzeum Pisanki, zajrzeć do warsztatu tkactwa dwuosnowego Kazimiery Makowskiej (ul. Kościelna 14) oraz obejrzeć kościół.
W mieście i najbliższej okolicy znajduje się kilka schronów, pozostałość Linii Mołotowa:, trzy od strony wjazdu z Augustowa i jeden w centrum miaseczka nad rzeką schron do ognia czołowego - OP DOT
W Lipsku należy przejechać na drugi brzeg Biebrzy, omijając po prawej stronie ośrodek sportów wodnych, po lewej pomnik żołnierzy. Na drugim brzegu ulokowana jest wieś Jałowo. Po prawej stronie, tuż za mostem znajduje sie parking i wejście na kładke Suszalewo-Jałowo. Warto zatrzymać sie i skorzystać z tej atrakcji.
Dalsza droga to kierunek południowo-zachodni w kierunku Kamiennej Starej. W Kamiennej Starej oprocz licznych schronów bojowych Linii Mołotowa, cmentarz zołnierzy Radzieckich z I Wojny Światowej oraz restki wiatraka polnego. Między Kamienną Starą a Domuratami warto po drodze zatrzymać się obok leśniczówki - TOR "Trzyrzeczki" i poświęcić 2-3 godziny na zwiedzenie ścieżki przyrodniczej LAS. Można również skorzystać z wieży widokowej oraz wiaty. W leśniczówce za zgodą mieszkańców można podziwiać w zagrodzie, dziki, sarny, jelenie oraz koniki rasy sokólskiej.
Niedaleko leśniczówki zaczynają się schrony bojowe.
Ciągną się one wzdłuż drogi i torów kolejowych od Starej Kamiennej przez Trzyrzeczki i Domuraty aż do Horodnianki. Będą one ciągle towarzyszyć dalszej podróży. Należały one do GRU (Grodzieńskiego Ruchu Umocnień) i wchodziły w skład największego w Europie, chodź niedokończonego systemu fortyfikacji - Lini Mołotowa. Linia ta została wybudowana wzdłuż linii granicy miedzy III Rzeszą a Związkiem Sowieckim, od Litwy aż do Węgier.
W miejscowośći Domuraty, po środku wsi zwraca uwagę drewniany krzyż, podobnie jak w Jagłowie jest to krzyz choleryczny- Karawaka. Oprocz tego liczne schrony bojowe oraz kilka domów drewnianych z licznymi pięknymi zdobieniami.
Poniższa mapka obrazuje schrony Linii Mołotowa w okolicach Domurat i Horodnianki
Po przejechaniu drogi krajowej nr8 warto jezcze zwiedzic Horodniankę. znajdują się w niej kolejne umocnienia ale tez rozpościera sie piękny widok na pobliskie Nadbiebrzańskie Biela (łąki),zaś w okolicznym lesie przy grobli znajduje sie mogiła Żołnierzy Rosyjskich.
Drogra powrotna prowadzi przez Sztabin, Jaminy i Mogilnice.
